Prokrastynacja jest szkodliwa dla nas, wiemy o tym, ale czym ona dokładnie jest? Według profesora psychologii motywacji, dr Piersa Steele’a, autora książki „The Procrastination Equation”, 95% ludzi odkłada rzeczy na później. To się nazywa prokrastynacja. I nie ma to nic wspólnego z lenistwem, brakiem motywacji czy dezorganizacją.
Prokrastynacja. Czym właściwie jest?
Prokrastynacja to przerwa między chęcią zrobienia czegoś, a zrobieniem tego. Osoba celowo odkłada ważną rzecz na później, nawet jeśli wie, że będzie to dla niej gorsze. W związku z tym często musi robić wszystko na ostatnią chwilę.
Na przykład, trzeba przygotować prezentację dla klienta. Wiesz, że będziesz musiał przestudiować wiele informacji i poprosić o coś jeszcze kolegów. Więc usiądź i zrób to. Najlepiej, jeśli nikt nie będzie Cię w tym momencie rozpraszał. A ty zwlekasz. Im dłużej zwlekasz, tym bardziej prawdopodobne jest, że przygotujesz prezentację pod wpływem stresu i popełnisz błędy.
Może to nie być przygotowanie prezentacji, ale na przykład plan nauki języka obcego, zmiany pracy lub założenia własnej firmy. Jeśli odkładasz na później jakiś ważny krok, to znaczy, że go opóźniasz.
Skąd się bierze prokrastynacja?
Prokrastynacja nazywana jest problemem nowoczesności. Ale w rzeczywistości istniała ona wcześniej. Słynnym prokrastynatorem w przeszłości był Leonardo da Vinci. Często porzucał malarstwo i zajmował się tym, co go interesowało — nauką. Michał Anioł wyśmiał go kiedyś za to publicznie.
Victor Hugo, francuski pisarz, polityk i działacz publiczny, aby przezwyciężyć zwlekanie z podjęciem decyzji, zamknął się w areszcie domowym. Jego wydawca zagroził, że pozwie Hugo, jeśli nie skończy książki na czas. Aby nie odrywać się od pracy, pisarz wyrzucił swoje ubrania — żeby nie kusiło go wychodzenie z domu. Owinął się szalem i zamknął się w pokoju, w którym pisał, przerywając tylko na jedzenie i sen. Kilka miesięcy później ukończył powieść Notre Dame de Paris.
Termin „prokrastynacja” zaczął być używany w środowisku akademickim w 1977 roku. W 1992 roku Noah Milgram opublikował książkę Procrastination: A Disease of Our Time, w której badał przyczyny jej powstawania i sposoby radzenia sobie z nią.
W 2013 r. dr Fushia M. Sirois z Wydziału Psychologii Uniwersytetu w Windsorze oraz Timothy A. Peachill, profesor psychologii z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Carleton, autor książki „Don’t Procrastinate for Tomorrow. Szybki przewodnik po prokrastynacji” stwierdza, że z prokrastynacją mamy do czynienia wtedy, gdy rezygnujemy z nudnej lub trudnej pracy, a nasz nastrój natychmiast się poprawia. Ale robiąc to, szkodzisz sobie w przyszłości.
Samo słowo prokrastynacja pochodzi od dwóch słów:
- Łaciński czasownik procrastinare — odkładać na jutro;
- Starożytne greckie słowo akrasia — robić coś wbrew zdrowemu rozsądkowi.
Rodzaje prokrastynacji
W 2000 r. Noah Milgram i Rachel Tenn zidentyfikowali dwa główne rodzaje prokrastynacji:
- Kiedy odkładasz wykonanie zadań na później;
- Gdy odkładasz podjęcie decyzji na później.
Noah Milgram podzielił prokrastynację na następujące typy:
- Prokrastynacja domowa — odkładasz na później obowiązki domowe;
- Neurotyczna — odkładasz na później podjęcie ważnych decyzji: założenie rodziny, wybór zawodu itp;
- Kompulsywna — gdy nie robi się pilnych rzeczy;
- Akademicka — odwlekasz odrabianie zadań domowych, przygotowywanie się do egzaminów itp.
Przyczyny prokrastynacji
Dr Pierce Steele w swojej książce „The Procrastination Equation” zidentyfikował następujące przyczyny prokrastynacji: niska motywacja i niepewność, które wynikają z lęku.
Psychologowie Jane B. Burka i Lenora M. Yuen w książce Procrastination: Why You Do It and What to Do About It zauważają, że prokrastynacja wynika z:
- Lęku przed sukcesem;
- Strachu przed porażką;
- Strachu przed byciem kontrolowanym.
W swojej pracy doktorskiej „Społeczno-psychologiczne praktyki prokrastynacji w konstruowaniu własnej przyszłości” Marina Dvornik zidentyfikowała powody, dla których ludzie prokrastynują:
- Nie doceniają swojej gotowości do wykonania zadania;
- Boją się odpowiedzialności;
- Nie są zainteresowani tym zadaniem;
- Chcą wszystko robić perfekcyjnie.
Prokrastynacja wydaje się być również przekleństwem ludzi z ADHD – to jedna z wielu męczących ich przypadłości.
Jak sobie radzić z prokrastynacją?
Zarówno, jeśli prokrastynacja jest wynikiem zaburzonych mechanizmów funkcjonowania mózgu (jak ma to miejsce w przypadku ADHD), jak i w każdym innym przypadku, w walce z prokrastynacją pomocna jest terapia, np. w postaci coachingu. Wiedza o tym, jak zarządzać czasem i organizować go, umiejętność automotywacji, dyscyplina wewnętrzna, a przede wszystkim wysokie poczucie własnej wartości to najlepsze narzędzia do walki z wiecznym prokrastynowaniem.
